Producten die gebaseerd zijn op ultrasoon geluid om
ongewenste gasten te weren, zonder dat anderen daar
last van hebben, dat klinkt in theorie best aardig. Maar in
de praktijk leveren ze vooral veel vragen op. Over zere
oren, mensenrechten en gezondheidsrisico’s.
Geluid waarvan de frequentie te
hoog is om door het menselijk oor
te worden waargenomen, dat is
de definitie van ultrasoon geluid.
De waarneming van hoge tonen
neemt vaak af naarmate men ouder
wordt; bij jongeren ligt de drempel
meestal op of net boven de 20 kHz,
bij ouderen ligt hij daaronder. Voor
veel diersoorten geldt dat zij
aanzienlijk hogere tonen kunnen
waarnemen. Jongeren horen dus
bepaalde hoge tonen die mensen
vanaf een bepaalde leeftijd niet
meer horen. En veel dieren horen
op hun beurt weer hogere tonen
dan mensen. Hoge tonen die door
mensen en dieren nog net wel
worden waargenomen, worden
doorgaans als zeer onaangenaam
ervaren. Die gegevens gebruikt een
aantal producenten om producten
te ontwikkelen tegen ongewenste
dieren. En – jawel – tegen lastige
jongeren.
HANGJONGEREN
Niet zomaar alle jongeren natuurlijk,
maar wel vervelende hangjongeren.
In 2006 werd in Nederland voor het
eerst een Mosquito gebruikt, een
apparaat dat tonen uitzendt van een
hoge frequentie, die vrijwel alleen
jongeren tot een jaar of 25 kunnen
horen. Het idee daarachter was dat
dergelijke hoge tonen als vervelend
worden ervaren, en de jongeren
daarom hun hangplek zouden
verlaten. Hoewel er een paar jaar later
al meer dan vijfhonderd van dergelijke
apparaatjes waren geplaatst, was de
kritiek niet van de lucht. Hoe kon
immers gegarandeerd worden dat
er geen andere jongeren in de
directe omgeving van het apparaat
verblijven? En wat was er bekend
over het risico op gehoorschade na
blootstelling aan ultrasoon geluid?
De landelijke politiek ging zich
ermee bemoeien en dat leidde in
2008 tot een onderzoek in opdracht
van toenmalig minister van Binnenlandse
Zaken Guusje Terhorst.
Naar aanleiding van dit onderzoek
oordeelde zij dat het gebruik van
de Mosquito mogelijk in strijd was
met een aantal mensenrechten.
Hoewel de Mosquito uiteindelijk niet
verboden wordt als middel tegen
hangjongeren en vandalisme, worden
gemeenten nadrukkelijk gewezen op
hun verantwoordelijkheid om goed
uit te zoeken of de Mosquito het
enige aangewezen middel is.
MENSENRECHTEN
Een van de mogelijke punten in
de wet waar de Mosquito inbreuk
op zou maken, is het recht op
lichamelijke integriteit. Dit houdt in
dat burgers verschoond moeten
blijven van gezondheidsschade als
gevolg van overheidsingrijpen. De
Mosquito mag dus alleen gebruikt
worden op plaatsen waar anderen
dan de beoogde jongeren er geen
last van hebben. En misschien nog
wel belangrijker, de Mosquito mag
alleen gebruikt worden als hij
geen gehoorschade – of andere
lichamelijke klachten – veroorzaakt.
Nederlandse en Duitse onderzoeken
wijzen erop dat normaliter, dat wil
zeggen wanneer iemand niet
meerdere uren aan een Mosquito
wordt blootgesteld, er geen risico is
op gehoorschade. Omdat jongeren
zich door het hinderlijke geluid
doorgaans binnen enkele minuten
verwijderen, lijkt er dus geen rede
tot zorg.
Ook het recht op bewegingsvrijheid
en het discriminatieverbod worden
genoemd. Hoewel niet kan worden
vastgesteld dat het gebruik van de
Mosquito onbetwist in strijd is met
deze punten, is duidelijk dat het daar
wel tegenaan schuurt. De Mosquito
ontneemt de jongeren immers de
vrijheid om op een bepaalde plek te
zijn, waar anderen wel mogen komen.
Puur op basis van hun leeftijd en het
vermogen om de hoge tonen te
kunnen waarnemen.
Een parlementaire commissie van de
Raad van Europa heeft zich in 2010
krachtig uitgesproken tegen gebruik
van de Mosquito. Ook de Europese
Commissie pleit voor een verbod op
het gebruik. Maar zij acht het een
zaak van de lidstaten om dit al dan
niet door te voeren. Tot op heden is
het gebruik van de Mosquito – mits
toegepast onder strikte voorwaarden
– in Nederland niet verboden.
Dit artikel is niet volledig, het volledige artikel staat in de papieren editie van het maandblad.
